De Donkere Kamer van Damokles

Mijn blog stond al een tijdje op het web en ben vergeten de link te sturen. Al een hele tijd heb ik problemen gehad met de kleur van de tekst en de foto's maar nu staat alles erop zoals het hoort!

De Donkere Kamer van Damokles

Willem Frederik Hermans

Op 1 september  1921 werd Willem Frederik Hermans geboren in Amsterdam. Hermans studeerde van 1933 tot 1940 aan het Barleusgymnasium. Tussendoor werd hij twee jaar voor zijn afstuderen een lid van de letterkundige vereniging DVS en wint de eerste prijs in een opstellenwedstrijd.

Hij gaat sociografie studeren en in datzelfde jaar plegen zijn zus en zijn neef zelfmoord wat terug te vinden in zijn boek ‘’ik heb altijd gelijk’’. Een jaar na het afstuderen gaat hij over op een studie fysische geografie, hij doet kandidaatsexamen en schrijft in die tijd ook gedichten en verhalen. Even later verschijnt dan ook zijn eerste roman genaamd: ‘Conserve’.

Van 1946 tot 1948 is hij redacteur bij de uitgever Criterium en 2 jaar later legt hij een doctoraal examen af en stapt in het huwelijksbootje. In 1952 wordt er een proces tegen hem gevoerd vanwege het boek ‘’ik heb altijd gelijk’’ omdat het kwetsend zou zijn voor de Rooms-Katholieke bevolking maar hiervan wordt hij vrijgesprokem

Drie Jaar later gaat hij werken als fysisch geograaf, onder andere in Scandinavië. Dan wordt zijn zoon Rupert geboren. En nog eens drie jaar daarna wordt hij benoemd tot lector fysische geografie aan de Groningse Universiteit.

In 1963 wordt zijn roman "De donkere kamer van Damocles" verfilmd onder de titel "Als twee druppels water" en drie jaar later krijgt hij de Vijverbergprijs voor zijn roman "Nooit meer slapen".  In 1973 neemt Hermans ontslag als lector en vestigt zich als schrijver in Parijs. Vanuit Parijs verzorgt hij drie jaar lang onder het pseudoniem Age Bijkaart een wekelijkse rubriek in het Parool, gebundeld onder de titel "Boze brieven van Bijkaart".

In 1977 wordt hij bekroond voor zijn oeuvre met de grote prijs der Nederlandse letterkunde, die aan hem wordt uitgereikt door de Belgische koning in Brussel.

In 1986 kwam hij ook in opspraak omdat de expositie  van foto’s van zijn hand te zien waren in het stedelijk museum en word een jaar later als ongewenst persoon in Amsterdam verklaard omdat hij lak had aan de culturele boycot tegen Afrika. \

In 1990 Wordt Hermans benoemd tot eredoctor in de letterkunde en drie jaar later mag hij zich weer in Amsterdam vertonen, waar hij het boekenweekgeschenk ‘’ In de mist van het schimmenrijk’’ presenteerde. 

Het Boek

Moeilijkheden in het ouderlijk huis en eigen onvolgroeid uiterlijk zijn de oorzaken dat Osewoudt, de hoofdpersoon, van zijn omgeving geïsoleerd raakt. Hij trouwt met zijn lelijke nicht Ria en lijkt een leven zonder afwisseling tegemoet te gaan als sigarenwinkelier.

De oorlog brengt echter de spanning die hij zich gedroomd had. Een luitenant van het leger, Dorbeck, die sprekend op Osewoudt lijkt, betrekt hem bij zijn activiteiten in het verzet. Osewoudt ontwikkelt voor hem foto's en pleegt in zijn opdracht een aanslag in Haarlem. Dorbeck verdwijnt echter spoedig van het toneel: waarschijnlijk komt hij om wanneer een vliegtuig neerstort op zijn huis in Amsterdam.

Een aantal jaren later neemt Dorbeck echter opnieuw contact op met Osewoudt. Hij krijgt opdracht om Elly, een Engelse agente, verder te helpen en de gevaarlijke Lagendaal te vermoorden. Erg veel geluk heeft hij niet: Elly verdwijnt spoorloos, zijn helpster in de zaak-Lagendaal, ‘Hé jij’, wordt gearresteerd en ook hijzelf wordt spoedig door de Duitsers gezocht. Ondanks het feit dat hij vermomd is, weten ze hem te vinden. Hij wordt ondervraagd, maar uit de vragen en getuigenverklaringen wordt het hem duidelijk, dat de Duitsers Dorbeck en niet hem zoeken. Door enkele illegalen wordt Osewoudt uit het ziekenhuis waar ze hem naar toe gebracht hebben bevrijd. Nog dezelfde nacht wordt hij weer opgepakt en met hem een groepje illegalen bij wie hij ondergedoken zat; onder hen zijn joodse vriendin Marianne.

Deze keer duurt zijn gevangenschap langer. Het is Obersturmführer Ebernuss die hem vrijlaat, wanneer deze zelf wil deserteren. Hij heeft ervoor gezorgd dat

Marianne niet naar Duitsland werd getransporteerd en in ruil daarvoor moet Osewoudt hem in contact brengen met de illegalen. Voor Ebernuss loopt het echter slecht af, want in opdracht van Dorbeck vergiftigt Osewoudt hem.

Dorbeck geeft Osewoudt een onderduikadres, maar deze reist naar het bevrijde Zuiden en meldt zich bij de Nederlandse Strijdkrachten.

Daar wacht hem een warme ontvangst: hij wordt gevangen genomen en beschuldigd van verraad. Door aperte leugens en verdraaiingen van de waarheid krijgt Osewoudt de schuld van de arrestatie van Elly en ‘Hé jij’. Zowel voor de Engelse inlichtingendienst als voor de Nederlandse justitie is Osewoudt een spion van de Gestapo die met behulp van foto's in illegale organisaties is binnengedrongen en zo honderden slachtoffers heeft gemaakt. Bewijzen kunnen niet tegen hem worden aangebracht, maar Osewoudt slaagt er van zijn kant niet in zijn onschuld te bewijzen. Het beroep op Dorbeck is vergeefs, want Dorbeck is en blijft onvindbaar; alle betrouwbare getuigen zijn dood en andere bewijsstukken verdwenen. Tenslotte wordt Osewoudt op een laffe manier neergeschoten wanneer hij in uiterste wanhoop naar buiten rent.

http://www.willemfrederikhermans.nl/tekst/kooy003uitd01_01/kooy003uitd01_01_0003.htm

Thema

Het boek bevat velen thema’s zoals: De oorlog, bewijzen van onschuld, het op jezelf aangewezen zijn en de greep op de realiteit kwijt raken.

Wat er bij het thema oorlog speelt is wel duidelijk, het verzet en het schuilen voor de onderdrukkers.

Het achterhalen van de waarheid en het zoeken naar  bewijs voor iemands onschuld is iets wat de hele tijd speelt zowel door Ossewoud als de politie.

Motieven voor het op jezelf aangewezen zijn het alleen zijn en je op jezelf iets moet bereiken. De personages in het boek raken soms de greep op de realiteit kwijt, het leven gaat te snel en schiet voor bij hen. Henri wil vooral dat het allemaal rustiger verloopt maar de tijd stopt niet met tikken en het ongeluk blijft hem overkomen.

Titelverklaring

Damokles is in een griekse legende een dienaar van DIonsysus die hem met vleiende woorden bespeelde over hoe iedereen wel niet jaloers om hem was.

Als gift kreeg hij al de rijkdommen van Dionsysus maar ook een zwaard van paardenhaar boven zijn hoofd wat stond voor het constante gevaar die aan macht en rijkdom kleeft.

Damokles staat in dit boek voor het gevaar dat speelt zodra er een gelukkig moment is gekomen en de donkere kamer staat voor de ontwikkelingskamer van de foto die moet bewijzen of dorbeck daadwerkelijk bestaat.

De keuze van de titel is een zeer creatieve manier om de titel en het thema met elkaar te verbinden.

Karakters

Het hoofdpersonage is Henri Osewoudt, zoon van een sigarenwinkelier gelegen in Voorschoten. Zijn vader werd vermoord door zijn moeder en moest daardoor bij zijn oom Bart wonen waar hij verder opgevoed werd. Hij is niet een erg sociaal persoon op school  en is getrouwd met  zij nicht Ria, de dochter van zijn oom Bart. Henri doet aan judo en heeft hierdoor vergroeide voetenontwikkeld. Hij is afgekeurd voor militaire dienst en heet een te hoge stem ook is hij samen met zijn vrouw niet moeders mooiste. Henri ervaart gebeurtenissen op zijn eigen manier en de opdrachten van Dorbeck voert hij gelijk uit (Dorbeck is vermoedelijk een hersenspinsel van Osewoudt wat  hetzelfde geld voor Jagtman) Ria is de vrouw van Henri is ontzettend lelijk en nog ook eens zijn nicht. Marianne is een joodse studente op wie Henri verliefd is en dit is wederzijds. Moorlag is een student die bij Osewoudt in huis sliep. Met de meeste zijpersonages kan Osewoudt het wel vinden met uitzondering van zijn oom Bart en Ria omdat Ria hem had verraden.

Motto en Lofrede

'Ik kan hem zoeken als hij er niet is, maar hem niet ophangen als hij er niet is.

Men zou kunnen willen zeggen: ''Dan moet hij er toch ook zijn als ik hem zoek.''

-Dan moet hij er ook zijn als ik hem niet vind, en ook als hij helemaal niet bestaat.'

Het past goed bij het boek en daarom is het zo goed geschreven. Het is wel een hersenkraker als je er zo naar kijkt!

Beoordeling

Ik vond dit een goed boek met veel diepgang en spanning bijvoorbeeld tijdens de verzetsacties. Het leven van Osewoudt zat hem maar niet mee wat mij een beetje ontroerde, het trieste dat hij zelf de de vernieling in zijn eigen leven erkende. Het boek laat je af en toe diep nadenken en gissen zoals de momenten waarop je realiseert of Dorbeck wel of niet bestaat.

Nadat hij werd opgepakt kreeg je even een golf realiteit over je heen omdat zijn acties daarvoor ook een andere zijde kent. Osewoudt is misschien een gek en het is niet duidelijk waarom hij zich zo gedraagt. He einde is ook open waarop je het zelf een beetje kan invullen hoe het precies gelopen is.

Ikzelf betwijfel of de acties van Osewoudt echt gebeurd is omdat ik hem zie als een persoon die in zijn eigen ideale realiteit leeft. Hij is een mislukkeling die in zijn fantasie een eigen ideale wereld heeft gecreëerd met hem als hoofdpersoon en ‘’supermens’’ net als in een film.

Het taalgebruik was goed te volgen en dat heeft zo zijn voordelen. Moeilijk taalgebruik kan iets misschien mooier en creatiever beschrijven maar heeft ook de narigheid om men uit het verhaal te rukken. De titel keuze was ook goed bedacht en het betuigt van grote intelligentie als men de titel zou nauw kan laten  aansluiten bij het thema in het boek.

Een top boek van de Nederlandse literatuur en waarschijnlijk het beste boek over de tweede wereldoorlog.

Foto van de invasie op Normandië. Dit doet gelijk aan de oorlogstijd denken waar het verhaal zich in afspeelt




Foto van een donkere kamer waar de hoofdpersoon zijn foto's ontwikkeld.

Deze afbeelding laat een schaduw zien waar de man bang voor is. Een soort van tweede persoonlijkheid die de hoofdpersoon mogelijk heeft.

Een afbeelding van een gulden waar in het boek mee betaald werd.


De sigaren hebben het verband dat Osewoudt in een sigarenwinkel werkte.
Het schrijven van brieven tussen de hoofdpersoon en Marianne hebben hier het verband.
 Dubbelganger, de mogelijke tweede persoonlijkheid.

 Een oude camera. Osewoudt maakt het gehele boek foto's die hij ontwikkeld in de donkere kamer.
 Het zwaard van damokles waar de titel een connectie mee heeft zoals verteld.

Osewoudt draait op voor wat Dorbeck de ''landverrader'' heeft gedaan (Dorbeck de mogelijke tweede persoonlijkheid)